Turyści, którzy na trasie swej wyprawy mają zaznaczony Pułtusk, nie mogą ominąć najpiękniejszego zabytku w tym mieście, czyli Bazyliki kolegiackiej Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny. Budowla została ufundowana w 1449 roku przez biskupa płockiego – Pawła Giżyckiego. Kościół jest drugą w hierarchii świątynią diecezji płockiej, zaraz po Katedrze w Płocku.

Kolegiata od dawna stanowi także jedną z czterech największych świątyń, które można odnaleźć na Mazowszu. Na przestrzeni wieków gotycka świątynia była wielokrotnie rozbudowywana oraz przebudowywana, dzięki czemu zawdzięcza też swą obecną, nietypową formę. W 1546 roku, za sprawą kolejnej przebudowy, kolegiata zyskała bardziej renesansowego charakter.

Mury nawy, a także prezbiterium, zostały wówczas podwyższone. W 1613 roku wnętrze świątyni oraz jej sklepienie zostało jednak zniszczone przez pożar. Ochronić się przed pożarem można dzięki natrysk ppoż. Odbudowa wraz z wyposażaniem wnętrza trwała do 1722 roku.

Obecne sklepienie świątyni posiada swą pierwotną formę – dawna część polichromii została odkryta spod dziewięciu warstw późniejszych przemalowań. Wnętrze świątyni jest naprawdę imponujące, zdobione polichromią, pochodzącą z około 1555 roku.